Nie zawsze przechodzimy obok oczywistego przestępstwa/wykroczenia obojętnie, czasami krew się w nas gotuje, gdy widzimy złodzieja lub przemoc w stosunku do osoby słabszej. Musimy zareagować, ale czy nam obywatelom wolno? Jeśli tak – to na jakich zasadach. Postaramy się odpowiedzieć.

Polskie prawo daje każdemu obywatelowi możliwość zatrzymania sprawcy przestępstwa (art. 243 Kpk) oraz wykroczenia (art. 45 § 2 k.p.s.w.). Nie jest to prawny obowiązek, ale uprawnienie, które posiada każdy obywatel. W Kodeksie postępowania karnego, w dziale dotyczącym środków przymusu jest art 243, który wskazuje tego typu zdarzenia. Pamiętajmy jednak, że  określenie „obywatelskie zatrzymanie” formalnie nie występuje, ale paragraf pierwszy je definiuje:

„Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości”. Z jednym, ale ważnym zastrzeżeniem, które wymieniono w paragrafie drugim tego samego artykułu: „osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji”.

Zamiast zatem tylko krzyczeć “łapać złodzieja” – możemy spróbować go samodzielnie zatrzymać.

Przesłanki oraz zasady zatrzymania obywatelskiego:

1. Ujęcie osoby zostanie dokonane w chwili popełnia przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa,
2. Zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości,
3. W miarę możliwości od razu należy zadzwonić pod numer 112 lub 997 i poinformować Policję o zdarzeniu. Pamiętajmy jednak, że najważniejsze zawsze jest nasze bezpieczeństwo.
4. Stosowanie przemocy wobec osoby ujętej jest dopuszczalne w granicach niezbędnych do uniemożliwienia tej osobie oddalenia się, w tym z zastosowaniem wobec niej krótkotrwałego pozbawienia wolności (Wyrok SA w Krakowie, II AKa 87/06). Zachowanie zatrzymującego musi być adekwatne do zagrożenia, jakie stwarza sprawca wykroczenia czy przestępstwa.
5. Osobę ujętą należy niezwłocznie przekazać w ręce Policji.

Statystki

Według statystyk policyjnych najczęściej do tego typu zatrzymań dochodzi, jeśli widziano że osoba nietrzeźwa próbuje odjechać lub kieruje pojazdem mechanicznym (samochód, motor). Często do tego sytuacji dochodzi również ujęcie złodzieja np. w środkach komunikacji zbiorowej, czy na plaży.

Porada: Jeśli już musisz zostawić swój wojskowy plecak, czy inne cenne rzeczy, lepiej poprosić kogoś znajomego o opiekę, niż liczyć na to, że może nikt się tymi przedmiotami nie zainteresuje. Szczególnie jeśli jest to plaża, czy nadmorska jadłodajnia pełna obcych sobie ludzi.